۴۸ مدل کسب و کار – قسمت اول

بازدیدها: 372

مقدمه:

شاید تا شروع عصر صنعتی و فرا صنعتی موضوعاتی مانند کارآفرینی و مدل کسب و کار موضوعیت چندانی نداشت. اغلب کسب و کارها معیشتی و غیر تجاری بودند و به صورت خانوادگی و یا استاد- شاگردی نسل اندر نسل تداوم می یافتند. در این دوران تجربه و مهارت نقش مهمتری از خلاقیت و نوآوری داشتند، در این دوران مباحثی چون زبان زرگری، فراموشخانه و نظایر آن رواج داشت.

با پیشرفت بشر  و وارد شدنش به عصر فناوری صنعتی و فرا صنعتی بسیاری موضوعات تغییر یافت حقوق مالکیت معنوی و حقوق مالکیت صنعتی پدید آمد و توسعه و تکامل و قوام یافت نقش خلاقیت و نوآوری بر تجربه و مهارت توفق یافت. توسعه دانش موکول به مشارکت افراد پرشمار شد و تبادلات فناوری و تکنولوژی شکل گرفت و رشد یافت تا وارد عصر اطلاعات شویم.

در ابتدای شروع عصر کارآفرینی که تقریبا از اوایل قرن نوزدهم در کشورهای توسعه یافته صنعتی آن زمان و اواسط قرن بیستم تقریبا در سراسر گیتی آغاز شد ابتدا تاکید بر عدم ناامیدی و تلاش پیوسته برای موفقیت بود تا اینکه فردی به نام گنریچ آلتشولر (Genrikh Saulovich Altshuller) اصولی را به نام تریز (TRIZ) یا خلاقیت شناسی در حوزه اختراعات ارائه داد. این اصول الهام بخش افراد و دیسیپلین های دانشگاهی و مطالعاتی و عملیاتی متعدد دیگری شد تا کل مباحثی را که به نحوی با خلاقیت و حل مسئله در ارتباط بودند، دچار تحول و پیشرفت اساسی نماید. به نحوی که بسیار نظاممند شوند و در صرف وقت، هزینه، انرژی و اراده در آنها صرفه جویی شده و شانس موفقیت در آنها افزایش داده شود. کارآفرینی نیز که عمدتا مبتنی بر حل مسئله و خلاقیت است از این دایره مستثنی نبود و اصول کارآفرینی به خصوص بعد از کارهای جوزف شومپتر (Joseph Schumpeter) در اوایل قرن بیستم و سپس توسط افرادی چون پیتر دراکر (Peter Drucker)، مایکل پورتر (Michael Porter)، زیگ زیگلر (Zig Ziglar)، فیلیپ کاتلر (Philip Kotler) و دیگران عرصه دانشگاهی و توسط کارآفرینان عملی و میدانی چون جک ولش
(Jack Welch)، جک ما (Jack Ma)، وارن بافت (Warren Buffett)، ماتسوشیتا کونوسوکه (Kōnosuke Matsushita) و خیلی های دیگر مدام مدون تر و کاراتر شد.

شاید یکی از فرم هایی که این اصول مکشوفه موفقیت کسب و کار را به صورت مدون ارائه می کند مدل های کسب و کار می باشد. قبلا در این وبسایت مقاله ای با عنوان « معرفی چند مدل درآمدی به بهانه سه شنبه بخشش» به بخشی از یک مدل کسب و کار که مدل درآمدی آن است پرداختیم. در مدل هایی مثل مدل کانواس، ۱۰ قسمت مختلف وجود دارد که مدل محصول و مدل درآمدی مهمترین بخش های آن هستند. کار کردن با فرم های مدل کسب و کاری مثل مدل کانواس (Business Model Canvas) کمی مشکل به نظر برسد اما فهرستی که در این مقاله از وبسایت اکونوایزر و قسمت های بعدی آن ارائه خواهیم نمود می تواند شما را در آشنایی با مفاهیم مدل کسب و کار و طراحی مدل کسب و کار مناسب ایده کارآفرینی تان یاری نماید.

اغلب شما نیاز خواهید داشت که بیش از یک مورد از مدل هایی  را که در این مقاله ذکر می شود به کار بگیرید و ما از طرف وبسایت مشاوره اکونوایزر پیشنهاد می کنیم ۳ مورد از مدالها را که نزدیک ترین ارتباط دارند برای کسب و کار خود انتخاب نمایید. برای انتخاب کارت مناسب شما می توانید از روشهای مختلفی استفاده کنید. شما می توانید شخصا خودتان در این مورد فکر کنید و با تحلیل خودتان دست به انتخاب بزنید یا می توانید از روش طوفان مغزی (Brain Storming) استفاده کنید.

همچنین شما می توانید از طریق ارسال تیکت روی این مقاله از مشاوره گروه تحقیق و مشاوره اقتصادی اکونوایزر بهره مند شوید. برای امکان ارسال تیکت لازم است تا شما در وبسایت مشترک شوید.

۱- سفارشی سازی انبوه:

این مدل ترکیبی است از تولید انبوه و تولید سفارشی. این بهترین وضعیت از دو گزینه فوق است، نیازهای خاص هر مشتری در پایین ترین قیمت و کوتاه ترین زمان ممکن عرضه می شود. مثال های متعددی در این زمینه وجود دارد یکی از مثال های مهم در این زمینه می آدیداس است. می آدیداس به مشتریان اجازه می دهد تا کفش و پوشاک خود را طراحی کنند. طرح ها اجازه می دهند تا مردم رنگها و طرح های مختلفی را انتخاب و با هم ترکیب نمایند. آنها حتی می توانند نام خود را بر روی کفش چاپ نمایند. یکی دیگر از مثال های مهم شرکت لوازم و تجهیزات ورزشی فورزا (Forza) می باشد که امکان مشابهی را فراهم می کند.

اما این مدل مخصوص صرفاً صنایع مرتبط با مد و فشیون نیست در واقع بسیاری از تولید کنندگان ماشین آلات و تجهیزات و از جمله خودرو از چنین مدلی استفاده می کنند. در صنعت مبلمان و دکوراسیون هم شما با چنین وضعیتی روبرو هستید. در سالهای اخیر این امکان در رشته ها و محصولات مختلف مثل کیک تولد، فرش ماشینی و بسیاری محصولات دیگر فراهم آمده است.

۲- ارائه کننده راه حل (سولوشن)( Solution Provider):

ارائه کننده راه حل، یک بسته یا پکیج کامل برای نیاز مشتری ارائه می دهد. سولوشن می تواند ترکیبی از کالا های مختلف و خدمات مورد نیاز آنها نظیر نصب، راه اندازی، تعمیر و نگهداری، آموزش، پشتیبانی و خدمات پس از فروش باشد. این مدل یادآور قراردادهای مهندسی کلید در دست می باشد که در سالهای گذشته بسیار رایج بود اما در سالهای اخیر کمی کمرنگ تر شده اند.

مثال بین المللی معروف در این خصوص شرکت best buy است شرکت Geek Squad یک شرکت آمریکایی است که پشتیبانی فنی در محل برای انواع مختلفی از تجهیزات الکترونیکی فراهم می کند. شرکت الکترونیکی Best Buy با
Geek Squad برای ارائه بسته های راه حل به مشتریان همکاری می کند. وقتی که شخص یک کامپیوتر خانگی از گیک اسکاد خریداری می کند. یک وارانتی هم از بست بای دریافت می کند تا وارانتی و خدمات پس از فروش به صورت ۷/۲۴ به او ارائه نماید.

مثال داخلی از این مدل شاید قرارداد تولید پیکان بین تالبوت انگلستان و ایران ناسیونال سابق می باشد در سالهای اخیر شاید شرکت سازگار در محصولات آی تی و فناوری اطلاعات مثال جالب تری باشد.

۳- فروش تجربه (Experience selling):

این مدل کمی ظرافت دارد و با خواندن عنوان قابل فهم نیست و خواننده باید به دقت آن را مطالعه نماید. این مدل کسب و کار با مبحثی در بازاریابی در ارتباط است که به آن سفر مشتری و تجربه مشتری گفته می شود اما خوب علت اینکه به طور جداگانه به عنوان مدل مطرح شده است این است که این راهبرد یا تکنیک بازاریابی با تفاوت فاحش در کسب و کارهای مختلف جواب می دهد.

در فروش تجربه، شرکت فروشنده تنها کالا و یا خدمات خود را به مشتری عرضه نمی کند بلکه به همراه آن یک تجربه را نیز عرضه می نماید.  اغلب مواقع این تجربه از ماهیت کالا یا محل عرضه آن ناشی می شود. رویدادهای به یادماندنی برگزار
می شوند تا ارزش درک شده کالا را بالا ببرند و این امکان را فراهم آورند تا قیمت بالاتری ارائه شود. مثال دیزنی ورلد (Disney World) است که صحنه ای از یک تجربه جادویی را برای مهمانانش که اغلب خانواده ها هستند، رقم می زند. شرکت هیجانی از راندن و سرگرمی های مرحله ای را فراهم می آورد. بخش کلیدی ماهیت محیطی کالا و کاراکتر های دوست داشتنی دیسنی هستند که مهمانان می توانند با آنها عکس بگیرند. مهمانان حاضر هستند تا مبالغ بیشتری پرداخت نمایند تا تجربه خاطره انگیزی داشته باشند.

این مدل اغلب در کسب و کارهایی که به نحوی با خاطرات فردی، سرگرمی ها، خانواده و نظایر آن در ارتباط هستند کارساز است. هتل ها، رستوران ها، مراکز تفریحی، حتی مراکز آموزشی و … از این مدل می توانند استفاده بسیار ببرند.

۴- تولید محتوی کاربر محور(User Generated Content):

محتوی کاربر محور به هر نوع محتویی اطلاق می شود که توسط کاربران یک وبسایت یا یک اپلیکیشن یا سرویس تولید و عرضه می شود. محتوی هایی نظیر ویدئو، مقاله، صوت، عکس، بررسی، و غیره می توانند با سایر کاربران به اشتراک گذاشته شوند یا حتی به مشتری ثالث فروخته شوند. مثال یوتیوب: یوتیوب بزرگترین سرویس اشتراک ویدئو در جهان است کاربران ثبت شده یا مشترک می توانند ویدئو را با دوستان یا حتی عموم به اشتراک بگذارند. سایرین می توانند ویدئو ها را ببینند، امتیاز دهی کنند، به اشتراک مجدد بگذارند  یا در مورد آن پیام و کامنت بگذارند. یوتیوب بخش عمده ای درآمد خود را از تبلیغاتی که در اطراف ویدئو های بارگزاری شده جا داده می شوند به دست می آورد. فیس بوک، تلگرام و بسیاری از سرویس های شبکه اجتماعی و پیام رسان از همین گروه هستند.

۵- متن باز (Open Source):

متن باز یا اوپن سورس به نرم افزارهایی گفته می شود که استفاده از آن برای هه آزاد است در برخی شرایط امکان نیز فراهم است که افراد در تولید و توسعه این قبیل نرم افزارهای مشارکت داشته باشند. ویکیپدیا یک دانشنامه آنلاین رایگان است که در زبانهای زیادی مطلب دارد. هر کس می تواند به طور آزاد از مطالب آن استفاده نماید و هر کس می تواند در نوشتن مطالب آن مشارکت نماید. ویکی مدیا (WikiMedia) که یک موسسه غیر انتفاعی است که توسط افراد داوطلب تاسیس شده است این پلتفرم را پشتیبانی می کند. کمکهای بلاعوض و مبالغ اهدایی منبع اصلی درآمد است. ویکی پدیا میلیون ها مقاله را در ۲۸۷ زبان شامل می شود. برخی نرم افزارهای مشهور دیگر مثل لینوکس، ورد پرس، فایرفاکس نیز از جمله نرم افزارهای متن باز می باشند.

 اگر دقت شود مدل متن باز دارای شباهت زیادی با مورد محتوی کاربر محور دارد. تفاوت مهم در این است که در سیستم متن باز معمولا یک پلتفرم وجود دارد و کار در قالب پلتفرم ارائه می شود در ضمن افراد تا حدی به حداقل صلاحیت نیاز دارند و کارشان نیز تا حدی ممیزی می شود از طرفی کارهای متن باز متنوع تر از صرف محتوی می باشند. اما در محتوی کاربر محور، ممیزی، تعیین صلاحیت و نیز قالب در حداقل ممکن قرار دارد.

۶- محصولات سبز یا اکو اند گرین (Eco & Green)

معضلات زیست محیطی از جمله چالش های بسیار مهم بشریت در طی تاریخ بوده است اما بعد از عصر صنعتی شدن و به خصوص در دو قرن اخیر به چالش بسیار جدی بین المللی تبدیل شده است. یک سازمان سبز فرایند ها و محصولات آن دوستدار محیط زیست هستند و در عین حال اقدام به کسب سود می کند. مردم به طور فزاینده ای از بنگاه ها و کسب و کاری که به ارزش های زیست محیطی احترام می گذارند، حمایت می کنند.

مثال بین المللی مهم در این شاخه شرکت آمریکایی استارباکس (Starbucks) است که علاوه بر خرید قهوه ارگانیک تائید شده، استارباکس روی مغازه های دوستدار محیط زیست متمرکز شده است به نحوی که دمای مغازه را طوری حفظ می کند که استفاده از ایرکاندیشن ها را به حداقل می رساند. ۹۰% مبلمان از مواد بازیافتی تهیه شده اند و شیر ابهای با مصرف کم استفاده شده اند. این تدابیر در عین حال که هزینه ها را می کاهد، کسب و کار را دوست دار محیط زیست می نماید.

مثال های داخلی نیز در این زمینه وجود دارد. هرچند هنوز ابعاد کسب و کارهایی که با این دیدگاه کار می کنند یا اهمیت این دیدگاه در کسب و کارهای بزرگ هنوز به آن رقم بالا نرسیده است.

۷- هر چیز به مثابه خدمات (Everything as a Service):

به محصولاتی اطلاق می شود که به عنوان خدمات عرضه می شوند. این برای مواقعی است که افراد به عنوان مثال یک موزیک یا کتاب یا نرم افزار را خریداری نمی نمایند بلکه برای استفاده از آن در اینترنت مبالغی را پرداخت می نمایند. کالاهای فیزیکی نظیر اتومبیل می توانند به جای فروش اجاره داده شوند یا به اشتراک گذاشته شوند. مثال فیلیپس (Philips) فیلیپس لایتینگ یک شرکت بین المللی است که سولوشن های خلاقانه  ال ای دی LED ارائه می نماید. فیلیپس روشنایی به مثابه خدمات را عرضه می نماید که بدین صورت است که افراد بابت لامپ هایی که استفاده می کنند هزینه می پردازند در حالی که فیلیپس مالک همه لامپها و تجهیزات مربوطه باقی می ماند. خدمات مایکروسافت ۳۶۰ و نیز اجاره موتور هواپیما توسط شرکت
رولز رویس می تواند از سایر مثال های مرتبط با این مدل باشد. خدمات فیلیمو که به نمایش آنلاین فیلم اختصاص دارد و توسط سرویس اشتراک ویدئو آپارت فراهم شده است یکی از مثال های داخلی در این زمینه می باشد.

۸- سلف- سرویس (Self-Service):

در سلف سرویس مشتریان خود اجزای کالا یا محصول و نیز تحویل و ارسال آن را کنترل می کنند. این هزینه ها را می کاهد و کارکنان را با سیستم های مکانیزه یا کانتر سلف سرویس جایگزین می نماید. بسیاری از ما با رستوران هایی که خدمات خود را به صورت سلف سرویس ارائه می نمایند، آشنا هستیم اما باید بدانیم که این مدل مخصوص صنعت رستوران نمی باشد. سرویس های مخزن باز کتاب خانه، فروشگاههای قفسه باز (مانند فروشگاه های زنجیره ای) تا حدودی از این مثال ها می باشند.

مثال مهم بین المللی در این زمینه شرکت آکیا (Akea) که یک تامین کننده مبلمان است. مبلمان ارزانی را ارائه می نماید. مبلمان به فروشگاه در بسته بندی های فلت (Flat Pack) ارسال می شود که برای حمل و نقل هزینه کمی دارد. مبلمان در فروشگاه در همین بسته بندی ها باقی می ماند برای اینکه آکیا از مشتریان انتظار دارد، در قبال این قیمت ارزان برخی کارها را خودشان بکنند. مشتریان خودشان مبلمان را به منزل حمل می کنند و اجزای ارائه شده در فلت پک را سر هم می کنند.

۹- پلتفرم (Platform):

یک پلتفرم دو یا چند گروه از کاربران مستقل را به هم متصل می کند و آنها را قادر می کند تا با هم تعامل داشته باشند. پلتفرم زیر ساختی فراهم می نماید که انجام این قبیل تعاملات و معاملات را تسهیل می نماید. در برخی مدل های پلتفرم معمولا از محل آگهی هایی که به همراه آن ارائه یا پخش می شود و نیز از محل درصدی که بابت معاملات انجام شده در آن قالب اخذ می شود، کسب درآمد می نماید. باید دانست که بحث پلتفرم در صنعت و تجارت کاربرد های گسترده ای دارد که در اینجا به موضوع خاصی از آن اشاره شده است.

مثال مهم بین المللی شرکت حمل و نقل و تاکسی رانی اوبر (Uber) می باشد که رانندگان تاکسی را قادر می کند با مسافران از طریق یک اپلیکیشن موبایل در ارتباط باشند. اپلیکیشن اجازه می دهد هر یک از طرفین از محل طرف مقابل آگاه شود و معاملات را مدیریت می کند. اوبر از رانندگانش یک حق شارژ بابت استفاده از اپلیکیشنش دریافت می کند.

۱۰- نفوذ در اطلاعات مشتریان (Leveraging The Customers Data):

این فرآیندی است که در آن اطلاعات مشتریان جمع آوری و پردازش می شود. این اطلاعات ممکن است. به طرف های سوم فروخته شود. ظهور فناوری کلان داده (Big Data) این مدل را بسیار جذاب کرده است. امروزه گفته می شود که از طریق پرداز روی فاکتور خرید خانوار ها می توان وجود یا احتمال وقوع و یا شیوع برخی بیماری ها را با دقت بالایی حدس زد و حوزه جغرافیایی آن را تعیین کرد. برخی شرکت ها با استفاده از اطلاعات حاصل از دوربین های مدار بسته رهنمود های کارآمد و پیشرفته ای برای تعیین محل مناسب نصب تابلو ها و علائم راهنمای شهری و ساختمانی، مکان یابی درست مراکز خدماتی و تجاری و حتی نحوه مناسب و کارآمد چیدمان قفسه و ویترین ارائه نمایند.

مثال مهم بین المللی ر این زمینه شرکت پتینتز لایک می (PatientsLikeMe) این شرکت به بیماران امکان
می دهد تا با سایر بیمارانی که بیماری مشترکی دارند، ارتباط داشته باشند. این شرکت اطلاعاتی را فراهم می کند که می تواند به شرکت های داروسازی و سایر تامین کنندگان خدمات سلامت بتنوانند اطلاعاتی را برای بهتر کردن خدمات سلامت و داروهای خود بدست آورند. پتینت لایک می این گونه داده ها را به این گونه شرکت ها می فروشد.

تهیه و تنظیم: گروه مشاوره و تحقیق اقتصادی اکونوایزر

با ارسال کامنت و تیکت ما را در تهیه مطالب غنی تر و تامین نظرات شما عزیزان یاری فرمایید.

 

گروه تحقیق و مشاوره اکونوایزر آمادگی دارد مشاوره لازم را در خصوص انتخاب مدل کسب و کار مناسب برای ایده مد نظر متقاضیان انجام دهد در این خصوص در وبسایت ثبت نام نموده و در قسمت تیکت مشتری درخواست دهید