روش های تحلیل و پیش بینی در بورس

بازدیدها: 891

۱- مقدمه

تعداد فعالان بازار سرمایه یا همان بورس اوراق بهادار ایران همچنان رو به فزونی است. همچنین افرادی هم که از قبل کد معاملاتی داشته اند، میزان فعالیت و آورده مالی خود را افزایش داده اند. اگر نگاهی در مقاله قبلی این سایت با عنوان «نیروهای رشد در بورس ایران» بیاندازید، ملاحظه می فرمایید، این روند سریعتر از روند رشد بورس طی یک یا دو دهه گذشته بوده است بنا به اظهارات رئیس کل سازمان بورس و اوراق بهادار، تعداد کد های بورسی فعال از حدود ۳۰۰ هزار کد در سال های قبل به بیش از ۲٫۵ میلیون کد بورسی فعال در زمستان ۱۳۹۸ و بهار ۱۳۹۹ افزایش یافته است.

این سطح فعالیت ها در بازاری که بیش از سایرین رقابتی، شفاف و دانش بنیان است، دانش و مهارت معاملاتی بالایی را می طلبد. اشخاص و مجموعه های مختلفی در پاسخ گویی به نیاز جامعه مخاطبان خود اقدام به خدمت رسانی و اطلاع رسانی به فعالان بازار سرمایه می نمایند. این در حالی است که برخی روش های تحلیلی و پیش بینی مورد استفاده در بازار سرمایه، فقط مخصوص این بازار نبوده و در سایر بازارهای مشابه، نظیر بورس های کالایی، بازار فلزات و سنگهای گرانبها، بازار ارز های خارجی، بازار رمز ارزها یا ارز های دیجیتال و صدها و شاید هزاران نوع کالا و دارایی مختلف دیگر کاربرد دارند.

احتمال زیاد خوانندگان گرامی با دو نوع رویکرد  تحلیلی متداول در بورس یعنی تحلیل بنیادی یا فاندامنتال و نیز تحلیل تکنیکال آشنا باشند یا حداقل این موارد به چشم و یا گوششان خورده باشد. در اصل این دو روش شناخته شده ترین رویکرد های تحلیلی برای فعالان یا علاقه مندان بورسی باشد اما سه رویکرد تحلیلی دیگر یعنی تحلیل کیفی، شهودی، و الگوریتم های شبیه سازی و هوش مصنوعی (AI: Artificial Intelligence) را هم  می توان به آنها اضافه کرد. در ادامه با این  روش های تحلیلی بیشتر آشنا می شوید.

۲- تحلیل بنیادی (فاندامنتال)

اگر بخواهیم در یک کلام خیلی ساده تحلیل بنیادی را تعریف نماییم، می توان گفت: تحلیل بنیادی به دنبال کشف ارزش ذاتی و تعادلی دارایی بورسی (اغلب سهام شرکت ها، اوراق مبتنی بر سهام، اوراق قرضه، ارزهای خارجی، فلزات بورسی و سایر کالاهای بورسی) است اما برخی تحلیل بنیادی صرفا محدود به بررسی های صورت های مالی و نهایت تکنیک های مدیریت مالی جهت تعیین ارزش ذاتی سهم می دانند ولی این اعتقاد دقیق و کاملی نیست در حقیقت باید گفت تحلیل بنیادی به گروهی از روش های تحلیلی گفته می شود که کمتر اتکای صرف بر علم آمار تمرکز دارد و اگر هم از علم آمار استفاده می کند به عنوان ابزاری برای کشف واقعیت های اقتصادی است. ضمنا این نوع تحلیل اتکای کمتری به داده های حاصل از انجام معاملات یا درخواستهای معاملات در بورس متکی است.

منابع سنتی تحلیل فاندامنتال یا بنیادی، روش های محدودی برای شناسایی ارزش ذاتی یا بنیادی سهام یا دارایی های بورسی معرفی کرده اند اما امروزه می توان گفت بسط روش پستل ( PESTEL Analysis) می تواند پایه این نوع تحلیل ها باشد که با استفاده از روشهای تحلیلی مختلفمی تواند، صورت بگیرد. روش پستل ۶ روند اصلی جهانی را برای تحلیل آینده کسب و کارها در نظر می گیرد که عبارتند از:

۱-۲- روند های سیاسی (Political Trends)

روند های سیاسی بر احتمال وقوع رویدادهای حاد و تاثیر گذاری چون صلح، جنگ، انقلاب، شورش، اعتصاب، تقابل و تعارض اقتصادی، … به شدت تحت تاثیر قرار می دهند و این رویدادها جملگی رویدادهای ریسک زا می باشند برخی از آنها هم به صورت غیر مستقیم و از طریق متغیر های اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی عمل می نمایند.

۲-۲- روندهای اقتصادی (Economic Trends)

تورم، اشتغال، پس انداز، دستمزد نیروی کار و متغیر های بی شمار دیگر بر عرضه و تقاضای کالاها و خدمات و عوامل تولیدی مورد نیاز آنها تاثیر مستقیم دارند. کسانی که از این تاثیر ها مطلع باشند قبل از حرکت بازار می توانند تصمیم خود را بگیرند.

۳-۲- روندهای اجتماعی (Social Trends)

نابرابری های مختلف اجتماعی و واکنش و رویکرد جامعه نسبت به آنها، شرایط دمو گرافیک( زاد و ولد، مرگ و میر، ازدواج و …)، اعتیاد، خودکشی و ده ها موضوع اجتماعی دیگر بر کسب و کارها و نیز دارایی های بورسی و خرید و فروش آنها موثر هستند.

۴-۲- روندهای فناوری یا تکنولوژیک (Technological Trends)

الگوریتم های پیشرفته گوگل از جمله عواملی بودند که باعث از رده خارج شدن و ورشکستگی یاهو شدند. همچنین فناوری گوشی های لمسی و سیستم عامل اندروید از جمله عواملی بود که ورشکستگی نوکیا را به ارمغان آورد. برای همین تحلیل های فناوری برای تحلیل گران فاندامنتال از ضروریات می باشد. مطالعات و پیش بینی کار علمی و فنی پیچیده ای است و نیاز به تخصص بالا و نیز ابزارهای متنوع و پیشرفته و داده های فراوان دارد، برای همین انجام پیش بینی های فناوری برای افراد عادی امکان پذیر نیست؛ با این حال، شرکتها، سازمانها و موسسات مختلفی اقدام به پیش بینی های فناوری می کنند و گاهی این پیش بینی ها را به صورت رایگان و از طریق رپرتاژ و اخبار به اطلاع عموم می رسانند.

۵-۲- روند های زیست محیطی (Environmental Trends)

شرکت های کشاورزی، ارزهای کشورهای وارد کننده یا صادر کننده عمده محصولات کشاورزی، شرکت های تولید کننده انرژی، شرکت های تولید کننده محصولات سرمایشی و گرمایشی و تقریبا همه تولیدکنندگان و عرضه کنندگان در سطوح مختلف و از طرق مختلف از شرایط اقلیمی و آب و هوایی متاثر می شوند. در سالهایی که هوای زمستان سرد تر است قیمت نفت و حامل های فسیلی انرژی افزایش می یابد، با توجه به ساختار درآمد و هزینه شرکت های انرژی، این خبر می تواند تاثیر مثبت در ارزش ذاتی سهام آنها داشته باشد. علاوه بر یک سری روند های سیکلی متناوب سالانه و یا چند ساله یک سری روند های مهم بسیار طولانی مدت تر نیز وجود دارند. همچنین برخی رویدادهای تک، اثراتی در بلند مدت دارند مانند زلزله ها، آتش فشان ها، انقراض برخی گونه های گیاهی و جانوری و … که باید مورد مطالعه دقیق تر قرار بگیرند. ظهور و بروز بیماری کوید-۱۹ و تاثیرات نا متقارن، پر نوسان و پیچیده آن بر ارزش دارایی های مختلف از جمله بورس اوراق بهادار ایران، یکی از پدیده های جدی بود که ارزش این نوع تحلیل ها را روشن کرد.

۶-۲- روندهای مقرراتی (Legal Trends)

دولت ها و نیز تشکل های خود انتظام و برخی مراجع دارای صلاحیت دیگر نظیر سازمانهای بین المللی،  برای پاسخ به رویدادهای جهان و جامعه تصمیماتی گرفته و تصمیمات خود را در قالب قوانین و مقررات به حوزه نفوذ خود و افراد مشمول اعمال می نمایند. این قوانین و مقررات تاثیرات مثبت و یا منفی بر کسب و کارها و ارزش دارایی ها دارند. در همین ماه های اخیر شاهد تاثیر برخی تصمیمات اتخاذ شده در کشور بر رونق یا رکود بورس بوده ایم، تصمیماتی نظیر تغییر دامنه نوسان قیمت ها، امکان فروش و آزاد سازی سهام عدالت، شرایط جدید اخذ کد بورسی، …

کلیه روند های فوق در مراحل مختلف  ممکن است با یک سری تقدم و تاخر هایی بر بازار بورس تاثیر بگذارند به عبارتی برخی رویدادها ممکن است قبل از آنکه رخ دهند یا در جریان وقوع بر بازار تاثیر بگذارند و یا در دوره های بعدی بدون توقف یا با یک یا چند دوره توقف یا به صورت تدریجی بر بازارها تاثیر بگذارند.

برای استخراج هر کدام از این روند ها ممکن است از تکنیک های مختلفی استفاده شود، در کل می توان روش های تحلیلی بنیادی را به گروه های زیر تقسیم بندی کرد:

الف) تحلیل های استدلال غیر کمی و پارامتریک

نظریه های اقتصادی به صورت استدلال های قیاسی یا استقرایی، فرمول ها و مدل های اقتصادی را به ما ارائه می کنند که می تواند در تحلیل بازار و جهت روند ها و قدرت و تداوم آنها به ما راهنمایی کند. در برخی کشور ها و بازارها همین قدر تحلیل به ما کمک می کند اما این حد از تحلیل، در برخی بازارها، دارایی ها و اقتصاد ها ناکافی است و نیاز به مدل های عددی وجود دارد.

ب) تکنیک های اقتصاد سنجی

اقتصادسنجی به طیف وسیعی از روش ها و تکنیک های آماری گفته می شود که سعی می کنند با روش ها، تکنیک ها و قواعد علم آمار، نظریه های اقتصادی را که قالب فرمول ریاضی گرفته اند به صورت تجربی مورد آزمایش قرارداده و با عینیات موجود تطبیق دهند.  روش های اقتصاد سنجی مدل های ریاضی اقتصادی را بر اساس داده های نمونه ای، ثبتی یا سر شماری شده،  به مدل های برازش شده برای اقتصاد تبدیل می کنند و تحلیل های دقیق تری به صورت عددی به ما ارائه می دهند که در اقتصاد های پیشرفته هم کاربرد دارد. با این حال سطح کیفی مدل اقتصاد سنجی از چهار محل تاثیر می پذیرد:

۱- کیفیت مدل اقتصادی

۲- کیفیت داده ها

۳- کیفیت روش اقتصاد سنجی

۴- کیفیت اجرای روش اقتصاد سنجی ( کیفیت اجرای دستی یا قابلیت های نرم افزارها)

تحلیل های اقتصاد سنجی معمولا برای داده های کلان اقتصادی انجام می شوند اما مدل های بخشی و خرد هم از طرق اقتصاد سنجی برآورده می شوند. با ترکیب چند مدل اقتصاد سنجی می توان روند های بلند مدت تر سهام را ارزیابی و پیشبینی کرد.

ب) تحلیل های استراتژیک

تحلیل های استراتژیک را شاید بتوان در زمره تحلیل های کیفی قرارداد با این حال چون در اینجا قرابت بیشتری با مسائل بنیادی دارد و با منظور اعلامی در این مقاله برای روش های کیفی مغایر است در بخش تحلیل های بنیادی معرفی شده است. تحلیل هایی نظیر SWOT، تحلیل ذی نفعان، الماس ملی، ماتریس مشاورین بوستون، ماتریس جنرال الکتریک و نظایر آن جزو مدل هایی هستند که در این قسمت مورد استفاده قرار می گیرند. این تحلیل ها می توانند در پیش بینی ورشکستگی، شکوفایی و نیز انتخاب شرکت رشدی بودن یا شرکت سود ده بودن موثر باشند. شرکت هایی که در بخش ستاره مشاورین بوستون قرار دارند تمایل به رشد و تبدیل سود به سهام دارند در حالی که گاو های شیرده سود سهام توزیعی بالایی دارند.

د) تحلیل های حسابداری و مدیریت مالی

تحلیل های حسابداری و مدیریت مالی به ارزیابی صورت های مالی و شاخصهای مالی بنگاه ها و نیز موسسات انتشار دهنده اوراق می پردازند و از این طریق قصد شناسایی میزان سود دهی احتمالی و احتمال تحقق آن را دارند.  همچنین این شاخصها نسبت ها و معیارهایی برای مقایسه انواع اوراق و انواع انتشار دهندگان با هم را فراهم می آوردند

ج) تحلیل های سرانگشتی

برخی وقت ها معامله گران بورسی و گاهی حتی متخصصان اقتصادی و مالی، فرمول های بزرگ و پیچیده را که ممکن است دایره کاربرد وسیعتری داشته باشند که غیر ضروری است به فرمول های ساده تری خلاصه کنند که ممکن است برخی ایرادات علمی بر آنها وارد باشد اما برای شرایط خاص به خوبی جوابگو باشند این تحلیل ها را تحلیل بنیادی سرانگشتی می گویند.

 

۳- تحلیل تکنیکال

کاربرد تحلیل تکنیکال در بورس ایران از دهه ۱۳۸۰ آغاز شد، هر چند این تحلیل ها قدمتی ۱۰۰ ساله و یا حتی بیشتر دارند اما هنوز در آن زمان در خصوص کارایی این روشهای تکنیکال در بورس ایران ابهام هایی وجود داشت علت این ابهام ها برقرار نبودن برخی پیش نیازهای ضروری از نظر علم آمار بود مثل تداوم معاملات، حجم معاملات و دفعات معاملات و تعداد خریداران و فروشندگان. اما به مرور زمان با افزایش عمق و عرض بازار و استفاده از معاملات آنلاین محبوبیت و کاربرد عملیاتی تحلیل تکنیکال افزایش یافت.

شاخص های تکنیکال اتکای زیادی به علم آمار دارند و به جای استفاده از داده های مختلف، صرفًا بر داده های معاملات انجام شده در بورس تکیه دارند و در این بین هم بیش از همه از روند تغییرات قیمت برای پیش بینی قیمت استفاده می کنند. در تحلیل تکنیکال علیت و منطق علمی به اندازه تحلیل فاندامنتال محل توجه نیست و بیشتر بر قابلیت پیش بینی تاکید می شود. با این حال این بدان معنی نیست که این روش اصلاً علمی نیست بلکه میانبری علمی با مقاصد کاربردی است. در واقع در برخی مدل ها و تحلیل های اقتصادی، اقتصاددانان و فعالان اقتصادی به جای اینکه خود را اسیر و درگیر محاسبات سخت و پیچیده و طاقت فرسای علمی کنند که تعیین صحت آن محاسبات هم کار دشواری است، انجام محاسبات را به طوری نامحسوس به کل بازار جمع سپاری یا کراود سورسینگ (Crowd Sourcing) می نمایند و برآیند رفتار بازار را معادل برآیند و جواب همان محاسبات می انگارند.

تحلیل های تکنیکال به چند گروه عمده تقسیم می شوند، با توجه به وجود منابع مختلف اینجا صرفاً مختصر عرض می کنیم و بسط تفصیلی را به بعد می گذاریم.

الف) شاخص های تکنیکال

شاخص های تکنیکال متعددی برای پیش بینی بازار و قیمت استفاده می شود شاخص ها بر اساس کارکردی که دارند به چند گروه تقسیم می شوند:

شاخص های قدرت بازار

شاخصهای اندازه حرکت

شاخص های میزان نوسان

شاخص های مرتبط با حجم

شاخص های پیرو روند

شاخص های بازار

توضیح این شاخص ها مفصل است و به مقالات دیگر این وبسایت و سایر منابع واگذار می شود. این شاخص ها معمولا یک معیار تصمیم دارند؛ مثلاً، برای شاخص آرون، اگر آرون بالا بیشتر از ۵۰ و آرون پایین کمتر از ۵۰ باشد، می تواند سیگنال خرید باشد. با این حال بیشتر وقتها نمودار این شاخص ها و نحوه حرکت آن معیار تصمیم می باشد؛ به عنوان مثال، وقتی شاخص آرون بالا در حال صعود آرون پایین را قطع کند، سیگنال خرید است.

ب) تحلیل تکنیکال نموداری

همانطور که در بالا ذکر شد نمودار شاخص های تکنیکال اغلب معیار و ابزار تحلیل و تصمیم است اما ممکن است سوال پیش آید که تفاوت تحلیل نموداری با تحلیل شاخص چیست؟ تحلیل نموداری، نسبت به تحلیل خود نمودارهای قیمت و حجم و متغیر های بازاری می پردازد نه شاخص هایی که بر اثر محاسبات روی این داده ها حاصل شده اند. تحلیل کانال یکی از روش های تحلیل نموداری است.

ج) تحلیل تکنیکال بر اساس الگو ها

برخی تحلیل های تکنیکال نظیر چنگال اندروز، الگوهای شمعی، امواج الیوت و نظایر آن به راحتی قابل طبقه بندی در الگوهای بالا نیستند.  با این حال الگوهای تکنیکال قدرتمندی هستند که توسط تحلیل گران تکنیکال حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرند. برخی از این نوع تحلیل های تکنیکال برای بازارهای با معاملات پیوسته و نیز معامله گران روزانه (یعنی معامله گرانی که حداکثر یک روز نسبت به سهامداری اقدام می نمایند) کاربرد فراوانی دارند.

 

۴- تحلیل کیفی

گاهی چه برای تحلیل های کوتاه مدت و چه برای تحلیل های بلند بهتر است به جای اینکه خود اقدام به محاسبات کنیم که نیاز به دانش فراوان و درک از ظرافت ها دارد، اقدام به نظر سنجی از تعداد خاصی افراد خبره یا موسسات مشاوره کنیم یا اینکه از نظرسنجی از بازار و فعالان بازار استفاده نماییم. کسانی که در شبکه های اجتماعی بورسی فعال هستند ممکن است برای تلفیق نظرات فعالان بازار با هم از روش های علمی مختلفی استفاده نمایند که تحت گروه کلی تحلیل کیفی طبقه بندی می شوند. وقتی افراد مختلفی با تحلیل تکنیکال مختلف پیش بینی و سیگنال مختلف می دهند تلفیق نظرات نیازمند استفاده از روش های تحلیل کیفی است.

 

۵- تحلیل شهودی

برخی معامله گران به دلایل مختلف از جمله تجربه زیاد، شم و استعداد تجاری و سرمایه گذاری خدادادی و مسائلی نظیر این ممکن است بتوانند به روش هایی بازار را پیش بینی و تحلیل نمایند که قابل بیان به شکل الگوهای متعارف نیست با این حال از اعتبار قابل اتکایی برخوردار است. به این قبیل تحلیل ها تحلیل شهودی می گویند. افرادی که تحلیل شهودی بالایی دارند از سرعت عمل بسیار زیادی در بازار برخوردارند و ممکن است مورد اقبال موسسات و معامله گران حرفه ای بازار باشند.

 

۶- الگوریتم ها، شبیه سازی و هوش مصنوعی

در ۳ دهه اخیر، از یک طرف با توسعه دانش، صنعت و فناوری اطلاعات و ارتباطات، کاربرد انواع سخت افزارها و نرم افزارها در موضوعات مختلف از جمله تحلیل های بازار سرمایه توسعه یافته است، که یکی از کاربرد های این فناوری ها استفاده از هوش مصنوعی است. در یک کاربرد، نرم افزارهایی از نوع هوش مصنوعی، سیستم خبره، ماشین یاد گیرنده یا نظایر آن، به طور همزمان از روشهای مختلف تعریف شده برای پیشبینی بازار استفاده می کنند و سپس پیش بینی های خود را با روند بازار مقایسه می نمایند، در نهایت آنها بهترین ابزار پیش بینی لازم را برای تحلیل بازار و سیگنال دهی انتخاب می کنند و یا حتی ارائه می نمایند.  در یک کاربرد دیگر برخی از نرم افزارهای هوش مصنوعی، دارایی های مختلف بازار را با تکنیک های مختلف ارزیابی کرده و با توجه به پارامترهای تعریف شده نظیر ریسک قابل قبول، حجم سرمایه و بازده مد نظر، دارایی های مختلف را اولویت بندی کرده و سیگنال معامله می دهند و حتی ممکن است معامله کنند.

از طرف دیگر، پیشرفتهای فناوری آی تی، با پیشرفتهای دیگر علمی عجین شده و به آنها قابلیت عملیاتی و کاربردی زیادی داده است. از آن جمله می توان از الگوریتم های پیشرفته محاسبات تکاملی، شبیه سازی و نظایر آن می توان یاد کرد.

تقریبا تمامی روشهای تکنیکال و فاندامنتال از دو نوع استدلال علمی سنتی یعنی استنباط و قیاس استفاده می کنند اما در سالهای اخیر انواع روش های شبیه سازی از جمله شبیه سازی های آماری مثل مونت کارلو رایج شده اند و فعالان بازار سرمایه هم از این نوع شبیه سازی ها برای پیش بینی آینده استفاده می کنند. الگوریتم های مختلف دیگری هم به ویژه در حوزه محاسبات تکاملی معرفی
شده اند که قابلیت کاربرد در پیش بینی های بازار سرمایه را دارند.

توضیح در این موارد نیاز به دانش و اطلاعات پیشرفته دارد و به دیگر مقالات وبسایت اکونوایزر ارجاع می شود.

 

با درج کامنت، لایک مطلب، ارسال تیکت پشتیبانی یا تماس با مدیریت وبسایت، ما را در تهیه مطالب بهتر و ارائه خدمات مناسب به شما عزیزان یاری نمایید.